Indigofera tinctoria iki yıllık, 2 metre boylanabilen beyaz – kırmızı renkli çiçekli bir bitkidir. Tarımı kolay yapılabilen bitkinin anavatanı büyük olasılıkla Hindistan’dır. İspanya’ya Emeviler tarafından götürülmüştür.
Tarihçe
Indigofera tinctoria L. MÖ 4000 ile 2000’li yıllarda İndus Vadisinde kullanılmıştır. Bugün Pakistan sınırları içinde olan bu vadi geçmişte Hindistan’a aitti. Bitki Hindistan’da indigo boyası üretimi için en eski bilinen bitkidir. Bitkiden indigo üretimine binlerce yıl devam edilmiştir. İndigo boyamacılığı Hindistan’a ilişkin olarak Helen Dünyasında “indikon” olarak bilinir.
Romalılar bu terimi “inducum” mavi boyama olarak tanımlamışlardır. Indigofera türünün tümü mavi renk elde edilmesinde kullanılmıştır. Antik Roma döneminde bitkinin kültürü, indigo üretimi teknikleri ve boyama reçeteleri bilinmekteydi. Romalılar indigoyu tekstil boyamacılığının yanında pigment elde ederek resim yapmada, tıp alanında ve kozmetik alanında kullanmışlardır.
İndigo boyarmadde olarak, Akdeniz ülkelerine, Araplar tarafından ihraç edilmiştir.
Marco Polo bu bitkiden 1298 yılında bugünkü Güney Batı Hindistan’ın Kollam (Quilon) şehrinde görmüş olduğundan bahsetmektedir. 1498 yılında Portekizli Kasif Vasco da Gama Hindistan’a bir deniz yolu keşfetmiş bu keşif Hindistan ve Uzak Doğu ile yapılan ticareti kolaylaştırmıştır. Bu ticaret yolunda özellikle İskenderiye ve Bağdat’ın önemi artmıştır.
Deniz yolunun keşfinden önce, Yunanlı ve İranlı tüccarlar indigoyu Avrupa’ya getirebilmek için lüks malları ağır vergi olarak ödüyorlardı. Dolayısıyla bu deniz yolunun açılmasıyla çok miktarda indigo az vergi ödenerek Avrupa’ya ihraç edildi. İngiltere’de 1598 de çivit otunun kültürü, kullanımı ve endüstrisi için ithal indigonun kullanılması yasaklanmıştır. Fakat tropik indigo dediğimiz indigonun ithalatı engellenememiştir. Birçok Avrupa ülkesi tropikal ve sub tropikal bölgelerdeki kolonilerine indigofera tinctoria bitkisini Hindistan’dan ithal etmiş, ekimini ve indigo üretimini gerçekleştirmişlerdir. Kolonilerde üretilen indigo Avrupa’ya ithal edilmiştir.
16. ve 17. yüzyıllarda Hindistan’da özellikle de Kuzey Hindistan’da büyük miktarlarda kültürü yapılmıştır. Sanayi Devriminde ithal indigo Avrupalı askerlerin üniformalarının boyanmasında kullanılmıştır.
1878 yılında sentetik indigonun sentez ve 1900’lerde ucuz olarak piyasaya sürülmesi doğal indigonun önemini önce azaltmış sonrada ortadan kalkma noktasına getirtmiştir. 1914 yılında dünyadaki toplam indigo üretiminin yalnızca %4’ü bitkilerden elde edilen indigodur.
Boyama işlemi
Indigofera tinctoria bitkisinin yaprakları fermantasyonu sonucunda elde edilen indigotion (indigo) yardımcı kimyasal maddeler kullanılarak küp boyama yöntemiyle yapılır.
1. % 3 boncuk tutkal (reçine) boyamadan önce ılık suda iyice çözülür.
2. % 1 Sodyum hidroksit (NaOH) veya % 4 Sodyum karbonat (Na2CO3).
3. % 5 sodyum tiyosülfat (Na2S2O3)
4. % 1 fermantasyon yoluyla elde edilen indigo.